هذا كتاب البناء فى الصرف
اعلم أن ابواب التصريف خمسة و ثلاثون بابا. ستة منها للثلاثى مجرد
Tasrif (sarf konusunun) bablarının 35 tane olduğunu bil. Bu 35 babtan 6 tanesi sülasi mücerreddir (ek almamış 3 harften oluşan fiiller)
Fe’ale Yef’ulu
الباب الاول ؛ فَعَلَ يَفَعُلُ موزونه؛ نَصَرَ يَنْصُرُ و علامته ؛ أن يكون عين فعله مفتوحا فى الماضى و المضارع و بناؤه ؛ للتعدية غالبا و قد يكون لازما مثال المتعدى، نحو؛ نَصَرَ زَيْدٌ عَمْرًا و مثال اللازم، نحو؛ خَرَجَ زَيْدٌ المتعدى ؛ هو ما يتجاوز فعل الفاعل الى المفعول به اللازم ؛ هو ما لم يتجاوز فعل الفاعل الى المفعول به بل وقع فى نفسه
1.Bab: فَعَلَ يَفْعُلُ babıdır. Mevzunu نَصَرَ يَنْصُرُ ‘dur. Alameti; Ayn’ul fiilinin mazide ve muzaride fethalanmış olmasıdır. Binası; Çok kere geçişlilik içindir, bazen lazım olabilir. Geçişli fiile misal; Zeyd, Amr’a yardım etti. Lazım fiile misal; Zeyd çıktı.
Müteaddi Fiil; O şudur ki, failin fiili mefule geçer.
Lazım Fiil; O şudur ki, failin fiili mefule geçmez, bilakis kendi nefsinde vakı olur.
Bu فَعَلَ يَفَعُلُ aynı zamanda vezindir. Bu vezine hareke bakımından uygun olarak gelen fiillere mevzun (ölçülenmiş) denilir. Misalde فَعَلَ يَفَعُلُ kalıbına giren نَصَرَ يَنْصُرُ mevzunu vardır. Görüldüğü üzere her harfin harekesi sırasıyla aynıdır.
فَعَلَ ile نَصَرَ fiil-i mazi bina-i malum müfred müzekker gaib sigasındandır.
يَفَعُلُ ve يَنْصُرُ ise Fiil-i müzari bina-i malum müfred müzekker gaib sigasındandır.
فَعَلَ Vezninin 1. Harfi fa, 2. Harfi ayn, 3. Harfi ise lam’dır. Bu fa,ayn,lam harflerinin harekeleri sırasıyla Fetha,fetha,fetha’dır.
نَصَرَ Vezninin 1. Harfi nun, 2. sad, 3. Harfi ise ra’dır. Bu nun,sad,ra harflerinin harekeleri sırasıyla Fetha,fetha,fetha’dır.
Aynı şekilde muzari olan يَفَعُلُ vezni ile, bu vezinde gelen يَنْصُرُ mevzunu sırasıyla aynı harekelere sahiptir. Temelde bilmemiz gereken sadece Ayn’ül fiildir. Sülasi mücerred fiilerde geriye kalan fa’ul fiil ve lam’ul fiil aynı harekeye sahiptir. Sadece ayn’ul fiilin harekesi değişir.